عزت نفس دقیقا به چه معنا است؟
عزت نفس به راستی به چه معنا است؟ شاید با اصطلاح عزت نفس و یا حرمت نفس از قبل آشنایی دارید. شاید شماهم مثل خیلی از افراد عزت نفس و اعتماد به نفس را به یک معنا به کار می‌برید، اما حقیقت این است که عزت نفس مفهومی بسیار گسترده‌تر و عمیق‌تر از اعتماد به نفس دارد.
در حالت کلی میتوان اعلام داشت که اعتماد به نفس زیر مجموعه ای از عزت به نفس است. اعتماد به نفس میوه و ثمره درخت عزت نفس است. یعنی اگر شما حرمت نفس بالایی داشته باشید به احتمال زیاد از اعتماد به نفس بالایی برخوردار هستید.
اما گاهی عکس این موضوع نیز صادق است. برخی معتقدند که ممکن است یک نفر با اعتماد به نفس بالا و حتی اعتماد به نفس کاذب، از عزت نفس پایینی برخوردار باشد.
یکی از نماد های عزت نفس پایین تمایل به بزرگنمایی کردن در موفقیت ها است. این افراد را عموما کمال گرا می گویند. از آنجایی که تحمل معمولی بودن را ندارند در توانایی های خود بزرگ نمایی کرده و به چیزی که نیستند وانمود میکنند.کسی که عزت نفس سالم داشته باشد، نیازی به وانمود کردن ندارد. او می‌تواند نقص داشتن و کامل نبودن را تاب بیاورد.
نظریه برخی اساتید در مورد عزت نفس:
نظریه کریستوفر: منطبق بر این نظریه که یکی از پرطرفدار ترین نظریه ها در مورد عزت نفس است، عزت نفس در هر فرد، ترکیبی از دو عامل است:
1-احساس شایستگی و توانمندی
2-احساس ارزشمندی و لیاقت.
نظریه ناتانیل براندن: براندن (Nathaniel Branden) در یکی از کتاب های خود به نام «psychology of self esteem» می‌گوید:
شایستگی به این معناست که شما چقدر بر این موضوع باور دارید که، از مهارت‌ها و توانایی‌های لازم برای رسیدن به اهدافتان، برخوردارید. به خاطر داشته باشید که این نظریه عزت نفس را اینگونه تعریف نمی کند که، باید در تمام جنبه های زندگی موفق باشید یا همیشه احساس شایستگی کنید.
بلکه باید نسبت به آن حیطه‌هایی از زندگی که بریتان با همیت است، احساس ارزشمندی کنید. مثلا اگر شخصی اجتماعی یا به اصطلاح مجلس گرم کن باشید، این ویژگی یک توانایی است. اما اگر اولویت زندگیتان، موفقیت تحصیلی باشد مهارتِ ذکر شده تأثیری در عزت نفستان نخواهد داشت.
چه چیزهایی جزو ارزش‌های شما هستند؟
در زندگیتان چه ارزش هایی دارید؟ اینکه چه چیز هایی برای شما ارزش به حساب می آید، برای هر شخص امری منحصر به فرد است. اما موضوعی که مهم است، چقدر رفتارهایی که به طور روزمره از خود نشان می‌دهید با این ارزش‌ها انطباق دارند؟
دست در دست هم، این عوامل مشخص میکنند که آیا خود را «به اندازه‌ی کافی خوب» می‌دانید؟ و آیا فردی که هستید را دوست دارید و برایش احترام قائلید؟
با ترکیب کردن شایستگی و ارزشمندی و بررسی رابطه‌ی آنها با یکدیگر، میتوانیم تعریفی جامع از عزت نفس ارائه دهیم. اینکه تنها حس خوبی در مورد خودتان داشته باشید به این معنا نیست که عزت نفس بالایی داشته باشید. حتما باید احساس شایستگی کنید و این حس را داشته باشید که رفتارهایتان به اعمال مفیدی ختم میشود.
نکته
اگر عزت نفس را از این دریچه نگاه کنید، میتوانید عزت نفس سالم و عزت نفس پوشالی و کاذب را به خوبی از هم تشخیص دهید. در این صورت میتوانید جلوی عوارض عزت نفس بیمارگونه را بگیرید؛ مثلا این تفکر که «من از همه بهترم» می‌تواند به تکبر، قلدری و حتی بدتر از اینها ختم شود. این رفتار کاملا حاصل عزت نفس پوشالی است.اگر هم میزان عزت نفستان با میزان توانایی‌هایتان فاصله‌ی خیلی زیادی داشته باشد، در واقع دارید زمینه را برای شکست، تحقیر، ناامیدی و خشم خود مهیا می‌کنید. در واقع، برخی از پژوهشگران این مسئله را با خشونت خانوادگی مرتبط می‌دانند.
افزایش عزت نفس از طریق سه راهکار طلایی
حالا که معنای عزت نفس برایتان واضح‌تر شده است، خیلی بهتر میتوانید عزت نفس خودتان را بهبود ببخشید و آن را متعادل و قدرتمند سازید. این توصیه‌ها می‌توانند به کارتان بیایند:
۱. تا میتوانید مثبت اندیش باشید.
فراموش نکنید که شما تنها شخصی هستید که می‌تواند باورهای منفی و اشتباهتان نسبت به خودتان را تغییر دهد. هیچ کس دیگری نمی‌تواند عزت نفس به شما تزریق کند. هیچ دارویی نیست که بخورید و یک شبه به فردی با عزت نفس سالم تبدیل شوید. شمایید که باید با فکر کردن در مورد چیزهای خوبی که در زندگیتان وجود دارد و به کار گرفتن آنها ، قدم به قدم این عزت نفس را بسازید. سعی کنید به مثبت اندیشی عادت کنید تا بتوانید، طریقه‌ی شناسایی و شکست دادن الگوهای خودویران‌گری را یاد بگیرید. به خودتان انگیزه دهید و خودتان را تشویق کنید. شما لایق این رفتار هستید.
۲. موفقیت های خود را کم ارزش جلوه ندهید و به آنها ببالید.
وقتی کاری را خوب انجام دادید، برایش شادی کنید! منتظر ننشینید که یک نفر دیگر به شما بگوید چقدر خوبید! خودتان به خودتان بگویید!
۳. همیشه هدف گذاری کنید
هرچقدر به موفقیت‌های بیشتری برسید، همان‌قدر اعتماد به نفستان بالا تر میرود. هرچقدر اعتماد به نفستان به صورت سالم بالاتر باشد، بیشتر احساس ارزشمندی و شایستگی می کنید. هدف گذاری کمک میکند تا بتوانید دستاورد های جدیدی داشته باشید. داشتن اهداف مشخص کمک میکند تا احساس شایستگی را در خود پرورش بدهید و از شایستگی به احساس غرور و سرانجام به احساس ارزشمندی برسید. پس از هر فرصتی برای به کار بستن استراتژی های هدف گذاری استقبال کنید!